Oude pijn

Bij het opruimen van de schuur vind ik in een kistje wat foto’s. Oude zwart-wit afbeeldingen van vroegere buren van mijn moeder. Terwijl ik er naar kijk vliegt mijn geheugen wijd open. Achter die eenvoudige zwart-witfoto’s schuilt verdriet.

Hij heeft een litteken aan zijn rechterhand. Hij werkt als arbeider voor een papierfabriek. Zal zijn ongeval zich daar hebben afgespeeld? Zijn persoonsbewijs, dat is afgestempeld op 3 juli 1941, geeft daar geen duidelijkheid over. Dat zegt slechts dat hij op 15 oktober 1889 werd geboren te Wormer en dat hij aan de ‘Esschenstraat’ te Wormerveer woont. Een dubbele vingerafdruk bestempelt zijn identiteit. Zijn naam: Cornelis Battem.

Toen wij in 1966 naar Wormerveer verhuisden, woonden ze nog steeds op hetzelfde adres. Ze waren nagenoeg buren van mijn oma. Omdat Cornelis toen al behoorlijk sukkelde met zijn gezondheid, vroeg mijn moeder zijn vrouw Anna (die ook niet van kwalen vrij was) wel eens op de koffie. Later, toen hij was overleden, kwam ze altijd samen met oma op visite. Beiden waren eenvoudige, doodgoede en vriendelijke mensen.

Het moet aan het begin van de 20e eeuw zijn geweest toen ze trouwden. Op de foto, voor een huis vol bloemenranken, staat Cornelis, met stevige snor en een gezicht waar de ernst des levens stevig op ingebeiteld is. zijn linkerhand steunt met gebogen vingers op een tafeltje met tafelkleed waarop een vrolijk bosje bloemen prijkt. Anna (lange donkere rok en wit, tot aan de hals gesloten bloesje met lange mouwen) zit op een stoel. Ook zij heeft de hand, waarvan de duim en wijsvinger elkaar raken, op het tafeltje gelegd. Met een deels onderzoekende, deels berustende blik kijkt ze in de camera. 

Het huwelijk blijft kinderloos. Ergens in de jaren 1910 – 1915 besluiten ze een kind te adopteren. Hij heet Jan. Van hem zijn twee foto’s overgeleverd. Op de eerste staat hij, keurig in pak, lange jas, met ziekenfonds brilletje en gleufhoed, lachend naast een herenfiets. De tweede foto toont hem, met een gordijn op de achtergrond, weer in pak, een strakke scheiding over links terwijl (jawel) zijn linkerhand op een zuiltje met vaas rust.
Hij ziet er uit als een student, een lieve jongen waar de wereld nog veel van zal horen.

Maar het liep ander. Jan moest in dienst en werd later door de bezetter gedeporteerd naar Duitsland. Daar is het hartstikke fout gegaan.
Na de oorlog hebben Cornelis en Anna wanhopig geprobeerd informatie over hem te krijgen. Het leverde niets op. Mijn moeder en mijn oma waren er getuige van hoe diep dat verdriet tot hun dood bleef knagen.
Hopelijk hebben ze hem daarna weer in de armen kunnen sluiten.
Hier, voor hen dit klein eerbetoon. Opdat zij en hun foto’s levend blijven.